Pyetjet e mëdha filozofike për të cilat ende s’ka përgjigje!
Pyetjet e mëdha filozofike për të cilat ende s’ka pergjigje
Një grup misteresh e bëjnë jetën tonë të përditshme jo plotësisht të qartë, ndërsa disa pyetje nuk kanë mundur të marrin përgjigje pavarësisht se sa mijëvjeçarë, shekuj e dekada kanë kaluar…
Filozofia mund të eksplorojë më tej problemet që shkenca nuk mundet. Filozofët prej shekujsh kanë spekuluar mbi disa probleme njerëzore duke na bërë të pyesim veten se si ka mundësi që nuk e kemi zgjidhur ende një dilemë apo një mister. Ja cilat janë pyetjet që edhe sot nuk kanë marrë një përgjigje nga njeriu.
* Përse ekziston diçka në vend të asgjëje?
Prania jonë në univers është diçka shumë e çuditshme për t’u thënë me fjalë. Përditshmëria na bën ta marrim ekzistencën tonë për të mirëqenë, por me raste ne hyjmë në një gjendje të vetëdijes dhe pyesim “Përse janë këto gjëra në univers dhe përse qeveriset pikërisht nga këto ligje? Përse ekzistojmë ne të gjithë?”
Asnjë fakt fizik nuk mund të shpjegojë përse kemi këto ligje në vend të ligjeve të tjera. Duke vëzhguar universin, filozofët shpesh pyesin përse ndodh kjo gjë në vend të diçkaje tjetër dhe përse ne të gjithë ekzistojmë në vend të asgjësë që na rrethon.
* A është universi ynë i vërtetë?
Kjo është një pyetje klasike. Nga ta dimë se ato që na rrethojnë janë të vërteta dhe se ne nuk jemi përfshirë në iluzionin e sjellë te ne nga një forcë e padukshme. Pyetja i ka çuar studiuesit në analizimin e trurit dhe kërkimin e pjesëve që mund të stimulojnë.
Një tjetër pyetje më e thellë është nëse universi i stimuluar është i përfshirë gjithashtu në një stimulim, një lloj superkompjuteri. Mbi të gjitha ne mund të mos jemi ata që mendojmë. Pyetje të tilla e bëjnë njeriun të duket shumë ******** përpara kaq shumë të panjohurave.
* A kemi vullnet të lirë?
E ashtuquajtura “dilema e vendimit” është ajo që na bën të mendojmë se veprimet tona janë të kontrolluara nga një zinxhir shkakor i ngjarjeve, apo nëse jemi ne ata që i marrim vetë këto vendime.
Filozofët kanë debatuar prej kohësh për këtë çështje dhe kanë argumentuar se vendimmarrja ndikohet nga shumë rastësi, ndaj për këtë arsye, ne nuk kemi vullnet të lirë. Por nga ana tjetër, mendohet se janë veprimet tona të rastësishme ato që sjellin rrethanat e përditshmërisë. Kërkimet në neuroshkencë kanë treguar se truri merr vendime edhe përpara se ne të jemi të ndërgjegjshëm për këto veprime.
* A ekziston Zoti?
E thënë thjesht, ne nuk mund ta dimë nëse Zoti ekziston apo jo. Si ateistët dhe besimtarët e kanë gabim kur shpallin njërën apo tjetrën ide. Por agnostikët kanë të drejtë. Njeriu nuk di shumë rreth mënyrës se si funksionon bota dhe ai vetë. Për këtë arsye, shumë njerëz i kthehen neutralizmit – mendimit se universi funksionon sipas një procesi autonom – por që nuk përjashton ekzistencën e një projektuesi të madh që e ka vënë të gjithën këtë në lëvizje.
* A ka jetë pas vdekjes?
Ne nuk kemi informacione që të mbështesin teorinë e jetës pas vdekjes si për ta provuar dhe as për ta hedhur atë poshtë. Materialistët supozojnë se nuk ka jetë pas vdekjes, një supozim që nuk mund të provohet. Po të shqyrtojmë botën përmes objektivit klasik njutonian/ajnshtajnian, ose përmes mekanikës kuantike, shohim se nuk ka arsye për të besuar se kemi vetëm një shans në jetë.
Besimi i metafizikës te ciklet e universit i bën njerëzit të mendojnë se një person është përherë gjallë në një pjesë të universit.
* Mund të përjetojmë diçka me objektivizëm?
Ka një ndryshim midis kuptimit të botës objektivisht dhe përjetimit të gjërave nga pikëpamja objektive. Ky është një problem filozofik që e bën njeriun të gjendet përherë përballë pyetjes nëse njeriu përbëhet nga një grup procesesh që ia bëjnë atij të pamundur të diferencojë se çfarë është apo jo objektive.
Me anë të nënndërgjegjes, ne gjithmonë e përjetojmë botën si unike, por ne nuk e dimë se si është ajo në të vërtetë, pa perceptimin subjektiv që karakterizon njerëzit.
* Cili është sistemi më i mirë moral?
Në thelb, ne nuk mund ta kuptojmë kurrë dallimin midis së drejtës dhe së gabuarës. Në pjesë të caktuara të historisë, njerëzit kanë pretenduar se kanë zbuluar mënyrën më të mirë për të matur veprimet njerëzore dhe për të vendosur një kod të së drejtës.
Por kjo nuk ka qenë kurrë e thjeshtë. Jeta është e komplikuar dhe askush nuk mund të vendosë se ç’është e drejta dhe e gabuara. Për shkak se interesat i bëjnë njerëzit të shpjegojnë sjelljen e tyre sipas çastit dhe duke parë të mirën e përveçme, krahasuar me atë të përgjithshme, nuk mund të thuhet se dihet me saktësi se cila është e mira dhe cila është e keqja në disa raste.
* Çfarë janë numrat?
Ne të gjithë i përdorim numrat, por ne nuk e dimë me saktësi se çfarë janë ato, pavarësisht se janë shumë të vyer për të shpjeguar universin dhe për të rregulluar jetën tonë të përditshme. Strukturat matematikore janë thelbësore për të zgjidhur shumicën e problemeve njerëzore.
Revista shkencore
