MOIKOM ZEQO
Të shkruash për një galeri hijesh, figurave të rreme në histori, të atyre që ndërrojnë identitetin nëpër kohëra, që paraqiten me maska të tjetër-sojshme, që bëjnë një gënjeshtër publike, lëvizëse, që shfaqen si arketipe mashtruese etj. etj. është një nismë intelektuale e klasit të parë. Kjo gjë do ta çudiste vetë Horhe Luis Borgesin, shkrimtarin më dinak, më tallazitës, një shfrytëzues i dobishëm i lojërave mendore, njeri i dyzuar midis engjëllit dhe shahistit,- tallës ironik dhe krijues i një Urdhri të Paqenë të Emrave të Mëdhenj të Shpikur.
Prej vitesh jam marrë me një sektor të vogël, të shtjellimit të figurave të rreme, të fantazmave politike, të qëllimshme në historinë e Shqipërisë, që nga Lashtësia, Mesjeta dhe kohërat moderne.
***
Historiania bizantine e paharruara Ana Komnena në kryeveprën e saj “Aleksiada” përshkruan rrethimet normale të qytetit të Durrësit në shekullin XI. Robert Guiskardi përdori një dredhi përpara mureve të kështjellës së Durrësit. Urdhëroi, që të nxirrnin para syve të kështjellarëve që rrinin mbi bedena një person të cilin e kishte veshur me rroba të shkëlqyera e të kushtueshme perandorake dhe duke e shoqëruar me tingujt e veglave muziore e të trumpetave shpalli se ishte perandor i Bizantit. Në këtë mënyrë u bënte thirrje arbërve që t’i bindeshin këtij perandori. Por ai ishte një perandor i rremë. Të gjithë ata që e njihnin thanë se ky ishte një murg mashtrues që kishte dezertuar në kampin norman, me një trill aktoresk i kishte parapëlqyer Robert Guiskardit, që “duke dashur të pushtonte Perandorinë Bizantine si pikënisje rrethoi qytetin e Durrësit.
***
Historia e pazakontë e shqiptarit Pal Lleshi që ka jetuar në shekullin XIV. Ka qenë pirat, detar i tmerrshëm, befas ndodhet në Londër të Anglisë, pati në ekstazë mesianike, krijoi një oborr të rremë mbretëror, pretendonte mbretërinë e Shqipërisë, shpalte para botës se qe: Mbreti i Shqiptarëve – Rex Albanensium. Për këtë mbret të rremë, i cili etnikisht qe shqiptar, për aventurën e tij të gënjeshtërt ka shumë dokumenta të hollësishme. Mbreti i rremë Pal Lleshi përfundoi tragjikisht në burgjet e Venedikut me akuzën e mashtruesit.
***
Por më të habitshmit janë disa personalitete të tjerë të huaj që janë shpallur të një gjaku me Skënderbeun, kanë lënë jehonë europiane të jashtëzakonshme meqë ata njihen pak për opinionin publik shqiptar.
Në fillim të shekullit XX poeti i jashtëzakonshëm dhe eruditi francez Gijom Apoliner, mik shumë i ngushtë i Faik Konicës, nën ndikimin e Konicës shkroi një artikull të mrekullueshëm “Dy princër të rremë të Shqipërisë”. Në këtë artikull, pak a shumë shkruhet kështu: Gazeta “L’Européen” njoftonte para pak kohe se ”shpresa e princit Allardo Castriota, mësuesi më i fortë për fronin e Shqipërisë, nuk kundërshtohej nga Porta”.
Është fjala për markezin de Aladro ose d’Aladro. Kështu duhet ndrequr mbiemri i këtij mëtuesi. Disa e shkruajnë edhe da Ladro- ndoshta si lojë fjalësh, – por drejtshkrimi më i sigurt është D’aladro. Dhe me të vërtetë, sipas njoftimeve të fundit, ky spanjoll anas, i cili do që shërbëtorët e vet ta quajnë ”princ” dhe ”madhëri”, nuk duhet të jetë as markiz. ”Princ i rremë, markiz i rremë, thonë për të shqiptarët rrënjës, gjithsesi një aventurier i shkallës së ulët”.
Herë pas here, një reporter që është keq për një temë shkrimi, nga që e di se një ashtuquajtur pinjoll i Skënderbeut mëton për fronin e Shqipërisë, shkon në Rue de la Pompe dhe të nesërmen lexojmë të Le Figaro, Le Gaulois e madje edhe të La Presse deklaratat e çuditshme të Shkëlqesisë së Tij don Juan. Më së shpeshti, mëtuesi zhvishet për t’i treguar reporterit një lloj shenje. E njëjta shenjë me sa duket shenjtonte trupin e Skënderbeut. Kjo është, megjithatë prova e vetme e gjirisë së Aladros me Gjergj Kastriotin, familja e të cilit është shuar prej kohësh. Pra, Aladroja nuk ka të drejtë të majë mbiemrin e Kastriotit, me të cilin e pispillos një shtyp i gjindshëm ose i keqnjoftuar.
I përkëdheluri i sulltanit mëton se rrjedh prej Skënderbeut nga ana e grave. Por tregohet ndryshe mënyra se si këtij spanjolli të pasuruar i hipi në kokë se kishte të drejtë për fronin e Shqipërisë. Gjatë një udhëtimi në Itali, më duket, Aladroja po lahej në det. Në thellësi e zë ngërçi. Një shqiptar që ndodhej aty, e shpëton dhe e vë re se ai mban në trup një shenjë si ajo që pati pasur edhe Skënderbeu. Shpëtuesi ia thotë këtë atij që posa shpëtoi dhe të nesërmen Aladroja qe mëtues për fronin e Shqipërisë. Kësaj historie mund t’i vihej titulli Aladroja ose ngërçi i mrekullueshëm. Mandej ai donte që shqiptarët më të shquar të interesoheshin për mëtimet e tij. Këta do ta kishin parë me kënaqësi një pinjoll të Skënderbrut në krye të lëvizjes. Por kur e morën vesh se çfarë loje luhej, më të zgjuarit e tyre nuk pranuan të bashkoheshin më gjatë me dallaveret e një aventurieri, i cili, meqë nuk ishte as shqiptar, ka po aq të drejtë të mëtojë për fronin e Shqipërisë sa edhe Zhak Labodi (Jacques Lebaudy) të jetë perandor i Saharasë, për më tepër që ky i fundit ka më shumë arsye. Ai nuk i imponohet një race të huaj, por do të sundojë një shkretëtirë që do ta popullojnë ardhacakët. Përveç kësaj, Aladroja është i panjohur në Shqipëri. Ai, duke harxhuar shumë, nuk mund të bindë për të drejtat e veta veçse shqiptarët e Italisë. Sulltani ka karta të mira kur favorizon mëtimet e një plaku pa familje. Shqiptarët e panënshtruar që popullojnë zonën shqiptare prej kohëve më të lashta nuk mund të pranojnë për mbret një aventurier spanjoll vetëm e vetëm se e ka gjoksin të mbushur me nishane njëlloj si Skënderbeu.
Në një libër të jashtëzakonshëm të fundit të shekullit XVIII: Gjyqi i tre mbretërve, i Luigjit XVI të Francës- Burbone; i Karlit III të Spanjës – Burbone dhe i Gjergjit III të Hanovrit, fabrikues kopsash (Le Procés des trois rois, Louis XVI, de France- Bourbon, Chales III d’ Espagne -Bourbon et Georges III d’Hanovre, fabricant de boutons, bëhet fjalë për një projekt të thellë, të imagjinuar prej një politikani që luan deri në fund rolin e Makiavelit dhe të ndërmjetësit midis Katerinës e Zhosefit të arrestuar. Aty të bie në sy kjo: ”Dhe për të siguruar edhe më mirë ekuilibrin dozhës së Venedikut do t’i jepet Konstandinopoja, Trakia, Maqedonia, Shqipëria….” Aladroja dëshiron të bëjë si dozha. I bëftë mirë! Kohët e fundit me rastin e përvjetorit të poetit Jeronim de Rada, u hap në Napoli një fushatë ndihmash për t’i ngritur një statujë atij që nga mesi i shekullit të kaluar qe nismëtar i rilindjes shqiptare. Sigurisht që mëtuesi nuk e la të të kalojë këtë rast për të dalë përpara dhe, ja, opinioni i të gjithë shqiptarëve: gegë, toskë ose lebër, i shprehur pak vrazhdët nga një revistë shqiptare. Është turpërues për kujtimin e Jeronim de Radës që një njeri si Aladroja jep ndihmesë që të ngrihet monumenti i atij”.
***
Edhe princi i dytë i rremë i Shqipërisë mëtonte se qe pinjoll i Skënderbeut. Qe një rrenacak i zoti dhe batakçillëket e Humbertëve nuk vlejnë asnjë kacidhe para të tijave. Historia e tij është treguar prej atij milionieri mëndjefyçkë të quajtur Anasharsis Kluc (Anacharsis Cloots).
Kluci e njohu Stiepan Anibalin (Annibal) më 1785. Që në fillim pati përshtypje të shkëlqyer dhe oratori i llojit njerëzor i shkroi Zonjës dë Shëmino (de Cheminot):
”Nuk e di, zonja ime e nderuar, në se e keni takuar gjatë udhëtimeve tuaja, të famshmin Kastriot, princ të Shqipërisë… Veprat e tij në prozë ose në vargje janë të shkruara në italisht dhe në frëngjisht … Është autodidakt. Që në moshën shtatëmbëdhjetëvjeçare u zgjodh shef dhe patriark i malazezëve, duke ua mbushur mendjen se ishte Pjetri i tretë, perandor i Rusisë. I pajisur me një gojëtari rrëmbyese, deshi të provonte misionin e vet me anë mrekullish. Sekretet e kimisë bëjnë çudira në Mal të Zi. Princi i ri hipi në një katedër, duke mbajtur në dorë një trëndafil të zbardhur në tym squfuri. Mban një fjalim në lartësinë e shestimit të vet me gjithë zjarrin e një imagjinate ndezëse. Zoti më ka çuar për t’ju udhëhequr në luftë dhe për të shfarosur ata që i rrijnë rrotull Katerinës së pabesë. Hapini dritaret. Shpirti i shenjtë do të zbresë tek unë. Dhe me të vërtetë, ajri i freskët ia ktheu trëndafilit ngjyrën natyrore, simbol i kasaphanës, dhe gjithë kombi bie në gjunjët e kumtarit qiellor. Princi mbledh besnikët nën flamujt e vet dhe ecën kundër rusëve pasi ka masakruar ata që nuk e hanë kaq lehtë” .
Princi i Shqipërisë që e dinte se Kluci ka miliona, i bën atij lloj- lloj dhuratash. I jep një ”peliçe të bukur që nuk bëri më pak zhurmë në Amsterdam se bishti i qenit të bukur të Alsibiadit në Athinë”. I premtoi një post të rëndësishëm në shtetet e veta të ardhme. Kluci nuk e lë pa i shprehur gjithë mirënjohjen e vet:
”Princ i adhurueshëm, ju ndillni tek unë ndijime kaq të reja, virtytet tuaja heroike dhe shoqërore mbajnë një shenjë kaq të jashtëzakonshme sa që unë e humb me të vërtetë pusullën kur dua t’ju shpreh atë që ndjej për ju. Ju jeni tjetër njeri nga gjithë të vdekshmit; do të më duhej një gjuhë tjetër për t’ju bërë lavdi dhe një penel i panjohur për piktorët tanë që të përvijoj portretin tuaj. Rubensi dhe Rafaeli, Van Dajku dhe Albani nuk do të kishin pasë mundur t’ju paraqitnin në tërë veshjen tuaj.
Lutiuni gjithë zotave tuaj nga babai e nga nëna, diellit atit tuaj dhe tokës satelitit tuaj, nëse doni të çmoheni sa e meritoni…
Besoj në të vërtetë lartësia juaj ka pasë qenë pagëzuar me kusht: Si tu es homo ego te baptiso; sepse duke parë fytyrën tuaj rrezatuese, mikluesit tuaj do t’ju kenë marrë më së forti për Parakletin e përmendur në ungjill, sesa për një viktimë të makutërisë së prindërve tanë të parë…”, etj.
E gjithë letra që nuk e nderon Klucin është në këtë frymë miklimesh. Princi pat shestuar një udhëtim më këmbë me baronin, me siguri për ta vjedhur e për ta vrarë. Rastësisht, udhëtimi nuk u bë…. Entuziazmi i Klucit për Stiepan Anibalin sa vinte e rritej. Në një letër që i drejton kontit Vuasëno (Voisenon), radhit titujt:
”…. e një njeriu unik, e të famshmit Kastriot, princ i Shqipërisë, kapedan i përgjithshëm i malazezëve, patriark i Kishës greke, bari i lashtë feje, manjat i Polonisë, princ i Perandorisë së Shenjtë Romake, dukë i San Sabasë (Saint Saba), dukë i Hercegovinës, fisnik venedikas, i madh i Spanjës i klasit të parë, grand prieur i Maltës, kryq i madh i urdhërit të Shën Konstandinit, etj., dhe stërnip i njëmbëdhjetë i Skënderbeut. Ky princ sapo ka ardhur në Hollandë për të parë me sytë e veta mirënjohjen e zotërinjve të Shtabeve të Përgjithshme, të cilëve u dhuroi, në kohën e turbullirave të Eskotit (Escaut) , një trupë prej 15- 20 mijë burrash, dhe që, si shef shpirtëror, u ndaloi burrave të tij, nën kërcënimin se do t’i shkishëronte, të hynin në shërbim të perandorit… Princi i Prusisë nderon veçanërisht talentet e jashtëzakonshme të princit të Shqipërisë që ka lindur më 1751 dhe që më 1767 luajti rolin e profetit, të magjistarit dhe, që, nën emrin e Pjetrit të tretë, perandor i Rusisë, guxoi të matej në fushë të mejdanit me mareshallin Romancov. Ai mundi keq pesëmbëdhjetë mijë venedikas të pajisur me artileri të madhe dhe të komanduar nga konti Vircburg (Wirzbourg)…”
Me të mbaruar lufta u bie kryq e tërthor shteteve të mëdha, mëson gjuhët kryesore, viziton Volterin, Rusonë, Frederikun e madh dhe enciklopedistët kryesorë. Shkruan prozë e në poezi. Kurani i princërve (L’Alcoran des princes), Horoskopi politik (L’Oroscope politique), Letrat patetike (Les Épîtres pathétiques), Historia e Skënderbeut (L’Histoire de Scanderbeg) janë titujt e veprave të veta. Mbron Poloninë. Për kokën e tij jepej një shumë të hollash në Sankt -Petërburg.
Përmblodha ato që Kluci, kur ishte ende entuziast, tregon për jetën e Princit. Por baroni i vari veshët më vonë. Iu hoqën petët lakrorit dhe princi u burgos. Ja si e tregon Kluci i zhgënjyer fillimin e marrëdhënieve me Kastriotin e rremë. Pas një vizite të parë të parëndësishme:
”Erdhi vetë për të më parë. Sapo mësova – më thotë ai – që ju jeni prusian, autor dhe milioner. Emrin tuaj e njoh mirë, sepse princi i Prusisë më ka ngarkuar t’ju them ca gjëra që do t’ju interesojnë bukur shumë. Meqë ju banoni në më të shumtën e kohës në Paris, kisha bërë ndër mend t’ju takoja aty, si dhe zonjën dukeshë të Kingstonit, e cila do të marrë gjithçka në Rusi nëpërmjet meje dhe mikut tim të ngushtë princit të Prusisë. Ka dy vite që kam ardhur në Holandë bashkë me princin Oginski, gjeneral i madh i Lituanisë që më ka borxh njëqind mijë dukate dhe në pritje kurorën e Polonisë. Posa u kam kërkuar një milion Shtabeve të përgjithshme për njëzet mijë burrat që iu dhashë kundër perandorit, armikut tim personal…etj”
Shkurt, princi qe batakçi. Dhuratat që jepte ishin stoli të rreme. Peliçja nuk një grosh. I pat marrë hua Klucit, me pretekste të ndryshme, dyzet dukate këndej, tridhjetë reyders ari andej! Princi kishte nevoja të ndryshme. Shtypi e kërcënionte. Këtë e thoshte edhe vetë, duke ia dhënë gjithë meritën vetes, pasi, siç shprehej qe ai që sulmonte.
”Virtyti, thoshte ai, më kushton thesare të tëra, i dhashë njëzet dukate redaktorit të Courrier du Bas- Rhin, njëqind dukate atij të Correspondance secréte të Nojevidit, etj., me kusht të prerë që të flasin keq për mua. Sapo shpërbleva Zotërinë kryetar të bashkisë, kryeredaktor i një fletushke franceze në Këln, meqë pat shpifur për mua, siç qemë marrë vesh.”
Pronari i një anieje raguziane që qëndroi në Amsterdam dha të dhëna për identitetin e princit. Ai qe bir i një artizani në Venedik, Antonio Zamuvish që qe pasuruar në lojën e letrave, në faraon, dhe, meqë kish ngatërresa me policinë, u tërhoq në Shqipërinë venedikase, pranë qytezës Pastrovish (Pastroëish, Bari i Vjetër).E futi djalin e vet Stiepan në një kuvend. Murgu i ri ia mbathi dhe filloi jetën e vet të aventurierit me një fat të pashoq, duke u bërë prift i Pjetrit I, duke i lënë gojëhapur polakët, duke u kallur datën rusëve, duke entuziazmuar princin e Prusisë, duke i propozuar trupa të Holandës dhe duke ofruar poste në mbretërinë e ardhshme të Shqipërisë të gjithë atyre, pasuria e madhe e të cilëve e joshte për t’i bërë viktima të tij.
Nuk do të mbaronim kurrë po të donim të shtriheshim në të gjitha historirat që kanë të bëjnë me të ashtuquajturin Kastriot. Qe bujar me varfanjakët, amator arti dhe letërsie, i madhërishëm me miqtë e vet dhe shumë i përkorë. Ja si fliste për vendin e vet:
”Mbretëria e Shqipërisë do të shkëlqejë ndër shtetet disi të qytetëruara me të gjitha përparësitë e klimës dhe të tokës; për më tepër që gjaku i Pirros dhe i grekërve të vjetër rrjedh në venat e arnautëve trima.”
Ai siguronte se ”bashkatdhetarët e tij janë diamante të pastërta që nuk presin veç dorën e lëmuesit për t’u radhitur krah shkrimtarëve më të mëdhenj të Athinës, të Romës, të Parisit.”. Në fund të fundit qe kundër natyrës. Në Hamburg ia doli paq një gjyqi për sjellje jo të mira, me mbrojtjen e një ministri të jashtëm. Princi patriark pat gjymtuar dy njerëz të rinj të qytetit që i pat marrë si shatëra: ”Ai, shton Kluci, pati pacipësinë të kërcënojë kryetarin e gjyqit se do t’i bënte edhe atij po të njëjtën gjë”. Ai mbajti gjithashtu emrin e Paterit të Amerikës, duke mëtuar që Kongresi donte ta kurorëzonte mbret. Ai përsëriste mençurisht: ”Amerika do ta bëjë për vete Evropën”. ”Dhe unë , na thotë Kluci, i përgjigjesha sipas kuvendit se do të formohet në kontinentin e Misisipit një sistem politik në hijen e të cilit prona jonë më e vogël në Antijet do të jetë po aq e siguruar sa edhe Dancingu, Hamburgu, Gjeneva dhe Konstandinopoli tek ne”.
Stiepan Anibali, princi i rremë i Shqipërisë, Kastriot i rremë, u çua nga burgu civil në burgun e kriminelëve të Amsterdamit. Iu gjet një brez plot me helme dhe një pinjall i helmatisur. Duke qenë se nuk mund të vdiste më me mjetet që pat përgatitur, murgu i vjetër venedikas i dha fund jetës duke prerë damarët me thonjtë e vet.
Pas këtij tregimi, shumë shqiptarë do të mendojnë se, nëse mëtuesi Aladro është pinjoll i Skënderbeut, kjo pa dyshim duke kaluar nëpër pinjollin e tij të trembëdhjetë që vdiq në burgjet e Amsterdamit më 1786.
Kronikë e botuar të L’Européen të datës 8 tetor 1904. Kjo histori do të rimerret te Albania (Nr 7, 1904) me titullin Tre princër të rremë të Shqipërisë (Trois faux princes d’Albanaie), mandej në kreun IV te Gruaja ndenjur (La Femme assise) (varianti i parë).
Post Scriptum
Motivet dhe subjektet e mësipërme kanë të bëjnë me një projekt të ardhshëm, të kushtueshëm dhe ambicioz. Projekti i shoqërive masonike, ezoterike, që zotërojnë sot popujt dhe shtetet, është fjala për enciklopedinë e te rremëve të njerëzimit. Projekt i tmerrshëm, deri diku iluminist, por jo fare i kotë. Amen ! ( 1997)
Të shkruash për një galeri hijesh, figurave të rreme në histori, të atyre që ndërrojnë identitetin nëpër kohëra, që paraqiten me maska të tjetër-sojshme, që bëjnë një gënjeshtër publike, lëvizëse, që shfaqen si arketipe mashtruese etj. etj. është një nismë intelektuale e klasit të parë. Kjo gjë do ta çudiste vetë Horhe Luis Borgesin, shkrimtarin më dinak, më tallazitës, një shfrytëzues i dobishëm i lojërave mendore, njeri i dyzuar midis engjëllit dhe shahistit,- tallës ironik dhe krijues i një Urdhri të Paqenë të Emrave të Mëdhenj të Shpikur.
Prej vitesh jam marrë me një sektor të vogël, të shtjellimit të figurave të rreme, të fantazmave politike, të qëllimshme në historinë e Shqipërisë, që nga Lashtësia, Mesjeta dhe kohërat moderne.
***
Historiania bizantine e paharruara Ana Komnena në kryeveprën e saj “Aleksiada” përshkruan rrethimet normale të qytetit të Durrësit në shekullin XI. Robert Guiskardi përdori një dredhi përpara mureve të kështjellës së Durrësit. Urdhëroi, që të nxirrnin para syve të kështjellarëve që rrinin mbi bedena një person të cilin e kishte veshur me rroba të shkëlqyera e të kushtueshme perandorake dhe duke e shoqëruar me tingujt e veglave muziore e të trumpetave shpalli se ishte perandor i Bizantit. Në këtë mënyrë u bënte thirrje arbërve që t’i bindeshin këtij perandori. Por ai ishte një perandor i rremë. Të gjithë ata që e njihnin thanë se ky ishte një murg mashtrues që kishte dezertuar në kampin norman, me një trill aktoresk i kishte parapëlqyer Robert Guiskardit, që “duke dashur të pushtonte Perandorinë Bizantine si pikënisje rrethoi qytetin e Durrësit.
***
Historia e pazakontë e shqiptarit Pal Lleshi që ka jetuar në shekullin XIV. Ka qenë pirat, detar i tmerrshëm, befas ndodhet në Londër të Anglisë, pati në ekstazë mesianike, krijoi një oborr të rremë mbretëror, pretendonte mbretërinë e Shqipërisë, shpalte para botës se qe: Mbreti i Shqiptarëve – Rex Albanensium. Për këtë mbret të rremë, i cili etnikisht qe shqiptar, për aventurën e tij të gënjeshtërt ka shumë dokumenta të hollësishme. Mbreti i rremë Pal Lleshi përfundoi tragjikisht në burgjet e Venedikut me akuzën e mashtruesit.
***
Por më të habitshmit janë disa personalitete të tjerë të huaj që janë shpallur të një gjaku me Skënderbeun, kanë lënë jehonë europiane të jashtëzakonshme meqë ata njihen pak për opinionin publik shqiptar.
Në fillim të shekullit XX poeti i jashtëzakonshëm dhe eruditi francez Gijom Apoliner, mik shumë i ngushtë i Faik Konicës, nën ndikimin e Konicës shkroi një artikull të mrekullueshëm “Dy princër të rremë të Shqipërisë”. Në këtë artikull, pak a shumë shkruhet kështu: Gazeta “L’Européen” njoftonte para pak kohe se ”shpresa e princit Allardo Castriota, mësuesi më i fortë për fronin e Shqipërisë, nuk kundërshtohej nga Porta”.
Është fjala për markezin de Aladro ose d’Aladro. Kështu duhet ndrequr mbiemri i këtij mëtuesi. Disa e shkruajnë edhe da Ladro- ndoshta si lojë fjalësh, – por drejtshkrimi më i sigurt është D’aladro. Dhe me të vërtetë, sipas njoftimeve të fundit, ky spanjoll anas, i cili do që shërbëtorët e vet ta quajnë ”princ” dhe ”madhëri”, nuk duhet të jetë as markiz. ”Princ i rremë, markiz i rremë, thonë për të shqiptarët rrënjës, gjithsesi një aventurier i shkallës së ulët”.
Herë pas here, një reporter që është keq për një temë shkrimi, nga që e di se një ashtuquajtur pinjoll i Skënderbeut mëton për fronin e Shqipërisë, shkon në Rue de la Pompe dhe të nesërmen lexojmë të Le Figaro, Le Gaulois e madje edhe të La Presse deklaratat e çuditshme të Shkëlqesisë së Tij don Juan. Më së shpeshti, mëtuesi zhvishet për t’i treguar reporterit një lloj shenje. E njëjta shenjë me sa duket shenjtonte trupin e Skënderbeut. Kjo është, megjithatë prova e vetme e gjirisë së Aladros me Gjergj Kastriotin, familja e të cilit është shuar prej kohësh. Pra, Aladroja nuk ka të drejtë të majë mbiemrin e Kastriotit, me të cilin e pispillos një shtyp i gjindshëm ose i keqnjoftuar.
I përkëdheluri i sulltanit mëton se rrjedh prej Skënderbeut nga ana e grave. Por tregohet ndryshe mënyra se si këtij spanjolli të pasuruar i hipi në kokë se kishte të drejtë për fronin e Shqipërisë. Gjatë një udhëtimi në Itali, më duket, Aladroja po lahej në det. Në thellësi e zë ngërçi. Një shqiptar që ndodhej aty, e shpëton dhe e vë re se ai mban në trup një shenjë si ajo që pati pasur edhe Skënderbeu. Shpëtuesi ia thotë këtë atij që posa shpëtoi dhe të nesërmen Aladroja qe mëtues për fronin e Shqipërisë. Kësaj historie mund t’i vihej titulli Aladroja ose ngërçi i mrekullueshëm. Mandej ai donte që shqiptarët më të shquar të interesoheshin për mëtimet e tij. Këta do ta kishin parë me kënaqësi një pinjoll të Skënderbrut në krye të lëvizjes. Por kur e morën vesh se çfarë loje luhej, më të zgjuarit e tyre nuk pranuan të bashkoheshin më gjatë me dallaveret e një aventurieri, i cili, meqë nuk ishte as shqiptar, ka po aq të drejtë të mëtojë për fronin e Shqipërisë sa edhe Zhak Labodi (Jacques Lebaudy) të jetë perandor i Saharasë, për më tepër që ky i fundit ka më shumë arsye. Ai nuk i imponohet një race të huaj, por do të sundojë një shkretëtirë që do ta popullojnë ardhacakët. Përveç kësaj, Aladroja është i panjohur në Shqipëri. Ai, duke harxhuar shumë, nuk mund të bindë për të drejtat e veta veçse shqiptarët e Italisë. Sulltani ka karta të mira kur favorizon mëtimet e një plaku pa familje. Shqiptarët e panënshtruar që popullojnë zonën shqiptare prej kohëve më të lashta nuk mund të pranojnë për mbret një aventurier spanjoll vetëm e vetëm se e ka gjoksin të mbushur me nishane njëlloj si Skënderbeu.
Në një libër të jashtëzakonshëm të fundit të shekullit XVIII: Gjyqi i tre mbretërve, i Luigjit XVI të Francës- Burbone; i Karlit III të Spanjës – Burbone dhe i Gjergjit III të Hanovrit, fabrikues kopsash (Le Procés des trois rois, Louis XVI, de France- Bourbon, Chales III d’ Espagne -Bourbon et Georges III d’Hanovre, fabricant de boutons, bëhet fjalë për një projekt të thellë, të imagjinuar prej një politikani që luan deri në fund rolin e Makiavelit dhe të ndërmjetësit midis Katerinës e Zhosefit të arrestuar. Aty të bie në sy kjo: ”Dhe për të siguruar edhe më mirë ekuilibrin dozhës së Venedikut do t’i jepet Konstandinopoja, Trakia, Maqedonia, Shqipëria….” Aladroja dëshiron të bëjë si dozha. I bëftë mirë! Kohët e fundit me rastin e përvjetorit të poetit Jeronim de Rada, u hap në Napoli një fushatë ndihmash për t’i ngritur një statujë atij që nga mesi i shekullit të kaluar qe nismëtar i rilindjes shqiptare. Sigurisht që mëtuesi nuk e la të të kalojë këtë rast për të dalë përpara dhe, ja, opinioni i të gjithë shqiptarëve: gegë, toskë ose lebër, i shprehur pak vrazhdët nga një revistë shqiptare. Është turpërues për kujtimin e Jeronim de Radës që një njeri si Aladroja jep ndihmesë që të ngrihet monumenti i atij”.
***
Edhe princi i dytë i rremë i Shqipërisë mëtonte se qe pinjoll i Skënderbeut. Qe një rrenacak i zoti dhe batakçillëket e Humbertëve nuk vlejnë asnjë kacidhe para të tijave. Historia e tij është treguar prej atij milionieri mëndjefyçkë të quajtur Anasharsis Kluc (Anacharsis Cloots).
Kluci e njohu Stiepan Anibalin (Annibal) më 1785. Që në fillim pati përshtypje të shkëlqyer dhe oratori i llojit njerëzor i shkroi Zonjës dë Shëmino (de Cheminot):
”Nuk e di, zonja ime e nderuar, në se e keni takuar gjatë udhëtimeve tuaja, të famshmin Kastriot, princ të Shqipërisë… Veprat e tij në prozë ose në vargje janë të shkruara në italisht dhe në frëngjisht … Është autodidakt. Që në moshën shtatëmbëdhjetëvjeçare u zgjodh shef dhe patriark i malazezëve, duke ua mbushur mendjen se ishte Pjetri i tretë, perandor i Rusisë. I pajisur me një gojëtari rrëmbyese, deshi të provonte misionin e vet me anë mrekullish. Sekretet e kimisë bëjnë çudira në Mal të Zi. Princi i ri hipi në një katedër, duke mbajtur në dorë një trëndafil të zbardhur në tym squfuri. Mban një fjalim në lartësinë e shestimit të vet me gjithë zjarrin e një imagjinate ndezëse. Zoti më ka çuar për t’ju udhëhequr në luftë dhe për të shfarosur ata që i rrijnë rrotull Katerinës së pabesë. Hapini dritaret. Shpirti i shenjtë do të zbresë tek unë. Dhe me të vërtetë, ajri i freskët ia ktheu trëndafilit ngjyrën natyrore, simbol i kasaphanës, dhe gjithë kombi bie në gjunjët e kumtarit qiellor. Princi mbledh besnikët nën flamujt e vet dhe ecën kundër rusëve pasi ka masakruar ata që nuk e hanë kaq lehtë” .
Princi i Shqipërisë që e dinte se Kluci ka miliona, i bën atij lloj- lloj dhuratash. I jep një ”peliçe të bukur që nuk bëri më pak zhurmë në Amsterdam se bishti i qenit të bukur të Alsibiadit në Athinë”. I premtoi një post të rëndësishëm në shtetet e veta të ardhme. Kluci nuk e lë pa i shprehur gjithë mirënjohjen e vet:
”Princ i adhurueshëm, ju ndillni tek unë ndijime kaq të reja, virtytet tuaja heroike dhe shoqërore mbajnë një shenjë kaq të jashtëzakonshme sa që unë e humb me të vërtetë pusullën kur dua t’ju shpreh atë që ndjej për ju. Ju jeni tjetër njeri nga gjithë të vdekshmit; do të më duhej një gjuhë tjetër për t’ju bërë lavdi dhe një penel i panjohur për piktorët tanë që të përvijoj portretin tuaj. Rubensi dhe Rafaeli, Van Dajku dhe Albani nuk do të kishin pasë mundur t’ju paraqitnin në tërë veshjen tuaj.
Lutiuni gjithë zotave tuaj nga babai e nga nëna, diellit atit tuaj dhe tokës satelitit tuaj, nëse doni të çmoheni sa e meritoni…
Besoj në të vërtetë lartësia juaj ka pasë qenë pagëzuar me kusht: Si tu es homo ego te baptiso; sepse duke parë fytyrën tuaj rrezatuese, mikluesit tuaj do t’ju kenë marrë më së forti për Parakletin e përmendur në ungjill, sesa për një viktimë të makutërisë së prindërve tanë të parë…”, etj.
E gjithë letra që nuk e nderon Klucin është në këtë frymë miklimesh. Princi pat shestuar një udhëtim më këmbë me baronin, me siguri për ta vjedhur e për ta vrarë. Rastësisht, udhëtimi nuk u bë…. Entuziazmi i Klucit për Stiepan Anibalin sa vinte e rritej. Në një letër që i drejton kontit Vuasëno (Voisenon), radhit titujt:
”…. e një njeriu unik, e të famshmit Kastriot, princ i Shqipërisë, kapedan i përgjithshëm i malazezëve, patriark i Kishës greke, bari i lashtë feje, manjat i Polonisë, princ i Perandorisë së Shenjtë Romake, dukë i San Sabasë (Saint Saba), dukë i Hercegovinës, fisnik venedikas, i madh i Spanjës i klasit të parë, grand prieur i Maltës, kryq i madh i urdhërit të Shën Konstandinit, etj., dhe stërnip i njëmbëdhjetë i Skënderbeut. Ky princ sapo ka ardhur në Hollandë për të parë me sytë e veta mirënjohjen e zotërinjve të Shtabeve të Përgjithshme, të cilëve u dhuroi, në kohën e turbullirave të Eskotit (Escaut) , një trupë prej 15- 20 mijë burrash, dhe që, si shef shpirtëror, u ndaloi burrave të tij, nën kërcënimin se do t’i shkishëronte, të hynin në shërbim të perandorit… Princi i Prusisë nderon veçanërisht talentet e jashtëzakonshme të princit të Shqipërisë që ka lindur më 1751 dhe që më 1767 luajti rolin e profetit, të magjistarit dhe, që, nën emrin e Pjetrit të tretë, perandor i Rusisë, guxoi të matej në fushë të mejdanit me mareshallin Romancov. Ai mundi keq pesëmbëdhjetë mijë venedikas të pajisur me artileri të madhe dhe të komanduar nga konti Vircburg (Wirzbourg)…”
Me të mbaruar lufta u bie kryq e tërthor shteteve të mëdha, mëson gjuhët kryesore, viziton Volterin, Rusonë, Frederikun e madh dhe enciklopedistët kryesorë. Shkruan prozë e në poezi. Kurani i princërve (L’Alcoran des princes), Horoskopi politik (L’Oroscope politique), Letrat patetike (Les Épîtres pathétiques), Historia e Skënderbeut (L’Histoire de Scanderbeg) janë titujt e veprave të veta. Mbron Poloninë. Për kokën e tij jepej një shumë të hollash në Sankt -Petërburg.
Përmblodha ato që Kluci, kur ishte ende entuziast, tregon për jetën e Princit. Por baroni i vari veshët më vonë. Iu hoqën petët lakrorit dhe princi u burgos. Ja si e tregon Kluci i zhgënjyer fillimin e marrëdhënieve me Kastriotin e rremë. Pas një vizite të parë të parëndësishme:
”Erdhi vetë për të më parë. Sapo mësova – më thotë ai – që ju jeni prusian, autor dhe milioner. Emrin tuaj e njoh mirë, sepse princi i Prusisë më ka ngarkuar t’ju them ca gjëra që do t’ju interesojnë bukur shumë. Meqë ju banoni në më të shumtën e kohës në Paris, kisha bërë ndër mend t’ju takoja aty, si dhe zonjën dukeshë të Kingstonit, e cila do të marrë gjithçka në Rusi nëpërmjet meje dhe mikut tim të ngushtë princit të Prusisë. Ka dy vite që kam ardhur në Holandë bashkë me princin Oginski, gjeneral i madh i Lituanisë që më ka borxh njëqind mijë dukate dhe në pritje kurorën e Polonisë. Posa u kam kërkuar një milion Shtabeve të përgjithshme për njëzet mijë burrat që iu dhashë kundër perandorit, armikut tim personal…etj”
Shkurt, princi qe batakçi. Dhuratat që jepte ishin stoli të rreme. Peliçja nuk një grosh. I pat marrë hua Klucit, me pretekste të ndryshme, dyzet dukate këndej, tridhjetë reyders ari andej! Princi kishte nevoja të ndryshme. Shtypi e kërcënionte. Këtë e thoshte edhe vetë, duke ia dhënë gjithë meritën vetes, pasi, siç shprehej qe ai që sulmonte.
”Virtyti, thoshte ai, më kushton thesare të tëra, i dhashë njëzet dukate redaktorit të Courrier du Bas- Rhin, njëqind dukate atij të Correspondance secréte të Nojevidit, etj., me kusht të prerë që të flasin keq për mua. Sapo shpërbleva Zotërinë kryetar të bashkisë, kryeredaktor i një fletushke franceze në Këln, meqë pat shpifur për mua, siç qemë marrë vesh.”
Pronari i një anieje raguziane që qëndroi në Amsterdam dha të dhëna për identitetin e princit. Ai qe bir i një artizani në Venedik, Antonio Zamuvish që qe pasuruar në lojën e letrave, në faraon, dhe, meqë kish ngatërresa me policinë, u tërhoq në Shqipërinë venedikase, pranë qytezës Pastrovish (Pastroëish, Bari i Vjetër).E futi djalin e vet Stiepan në një kuvend. Murgu i ri ia mbathi dhe filloi jetën e vet të aventurierit me një fat të pashoq, duke u bërë prift i Pjetrit I, duke i lënë gojëhapur polakët, duke u kallur datën rusëve, duke entuziazmuar princin e Prusisë, duke i propozuar trupa të Holandës dhe duke ofruar poste në mbretërinë e ardhshme të Shqipërisë të gjithë atyre, pasuria e madhe e të cilëve e joshte për t’i bërë viktima të tij.
Nuk do të mbaronim kurrë po të donim të shtriheshim në të gjitha historirat që kanë të bëjnë me të ashtuquajturin Kastriot. Qe bujar me varfanjakët, amator arti dhe letërsie, i madhërishëm me miqtë e vet dhe shumë i përkorë. Ja si fliste për vendin e vet:
”Mbretëria e Shqipërisë do të shkëlqejë ndër shtetet disi të qytetëruara me të gjitha përparësitë e klimës dhe të tokës; për më tepër që gjaku i Pirros dhe i grekërve të vjetër rrjedh në venat e arnautëve trima.”
Ai siguronte se ”bashkatdhetarët e tij janë diamante të pastërta që nuk presin veç dorën e lëmuesit për t’u radhitur krah shkrimtarëve më të mëdhenj të Athinës, të Romës, të Parisit.”. Në fund të fundit qe kundër natyrës. Në Hamburg ia doli paq një gjyqi për sjellje jo të mira, me mbrojtjen e një ministri të jashtëm. Princi patriark pat gjymtuar dy njerëz të rinj të qytetit që i pat marrë si shatëra: ”Ai, shton Kluci, pati pacipësinë të kërcënojë kryetarin e gjyqit se do t’i bënte edhe atij po të njëjtën gjë”. Ai mbajti gjithashtu emrin e Paterit të Amerikës, duke mëtuar që Kongresi donte ta kurorëzonte mbret. Ai përsëriste mençurisht: ”Amerika do ta bëjë për vete Evropën”. ”Dhe unë , na thotë Kluci, i përgjigjesha sipas kuvendit se do të formohet në kontinentin e Misisipit një sistem politik në hijen e të cilit prona jonë më e vogël në Antijet do të jetë po aq e siguruar sa edhe Dancingu, Hamburgu, Gjeneva dhe Konstandinopoli tek ne”.
Stiepan Anibali, princi i rremë i Shqipërisë, Kastriot i rremë, u çua nga burgu civil në burgun e kriminelëve të Amsterdamit. Iu gjet një brez plot me helme dhe një pinjall i helmatisur. Duke qenë se nuk mund të vdiste më me mjetet që pat përgatitur, murgu i vjetër venedikas i dha fund jetës duke prerë damarët me thonjtë e vet.
Pas këtij tregimi, shumë shqiptarë do të mendojnë se, nëse mëtuesi Aladro është pinjoll i Skënderbeut, kjo pa dyshim duke kaluar nëpër pinjollin e tij të trembëdhjetë që vdiq në burgjet e Amsterdamit më 1786.
Kronikë e botuar të L’Européen të datës 8 tetor 1904. Kjo histori do të rimerret te Albania (Nr 7, 1904) me titullin Tre princër të rremë të Shqipërisë (Trois faux princes d’Albanaie), mandej në kreun IV te Gruaja ndenjur (La Femme assise) (varianti i parë).
Post Scriptum
Motivet dhe subjektet e mësipërme kanë të bëjnë me një projekt të ardhshëm, të kushtueshëm dhe ambicioz. Projekti i shoqërive masonike, ezoterike, që zotërojnë sot popujt dhe shtetet, është fjala për enciklopedinë e te rremëve të njerëzimit. Projekt i tmerrshëm, deri diku iluminist, por jo fare i kotë. Amen ! ( 1997)
