Dielli!

[Juno]

Dielli!

Dielli eshte qendra e sistemit tone diellor dhe eshte nje yll i verdhe xhuxh, nje top i nxehte i gazeve me ngjyra te ndezura. Graviteti i saj mban sistemin diellor te bashkuar, duke mbajtur çdo gje,qe nga planetet me te medha dhe grimcat me te vogla te mbeturinave ne orbiten e saj. Rrymat elektrike ne diell gjenerohen nga nje fushe magnetike e cila kryhet me ane te ererave diellore – nje rrjedhe gazi e ngarkuar elektrikisht e cila leshohet jashte nga dielli,ne te gjitha drejtimet.
Lidhja dhe nderveprimet midis diellit dhe tokes krijojne shume fenomene ne toke. Edhe pse ky eshte i vecante per ne, ka miliarda yje si dielli yne te shperndara neper galaktike tone,
Me nje rreze prej 432,168.6 milje (695,508 kilometra), dielli yne nuk eshte nje yll veçanerisht i madh – shume prej yjeve , jane disa here me te medhenj – por ai eshte ende shume me masive se planetit jone ose me sakte: 332,946 ne mase. Vellimi i diellit do te shkoj diku 1.3 milion toke per ta mbushur ate.
Dielli eshte 93 milion milje (rreth 150,000,000 kilometra) nga Toka. Fqinji i saj me i afert yjor eshte sistemi i trefishte Alpha Centauri: Proxima Centauri eshte 2.24 vite drite larg, dhe Alpha Centauri A dhe B – dy yje qe rrotullohen rreth njeri-tjetrin – jane 4.37 vite drite larg. Nje vit drite eshte drita qe udheton ne distance per nje vit, e cila eshte e barabarte me 5,878,499,810,000 milje apo 9,460,528,400,000 kilometra.

Orbit dhe Rotacioni

Dielli, dhe çdo gje qe orbiton ate, eshte e vendosur ne galaktike Rruga e Qumeshtit. Me konkretisht, dielli yne eshte ne nje krah spirale te quajtur Orion ,qe shtrihet jashte nga krahu Shigjetari. Nga atje, dielli orbiton në qendren e Milky Way , duke marre planetet, asteroidet, kometat dhe objekte e tjera se bashku me te. Sistemi yne diellor eshte duke levizur me nje shpejtesi mesatare prej 450,000 milje ne ore (720.000 kilometra ne ore). Por edhe ne kete shpejtesi, ajo na merr rreth 230 milion vjet per te bere nje orbite te plote rreth Rruges se Qumeshtit.

Dielli rrotullohet ne qendren e Rruges se Qumeshtit. Tjerrja e tij ka nje anim aksial prej 7.25 grade ne lidhje me planin e orbitave te planeteve.Dielli nuk eshte nje organ solid, pjese te ndryshme te diellit rrotullohen me ritme te ndryshme. Ne ekuator, dielli rrotullohet nje here rreth çdo 25 dite, por ne anesoret e saj dielli rrotullohet rreth boshtit te saj nje here ne çdo 36 dite tokesore.

Formimi

Dielli dhe pjesa tjeter e sistemit diellor re gjigante e gazit dhe pluhurit te quajtur nje mjegullnaje diellore rreth 4.5 miliarde vjet me pare. Kur mjegullnaja u shemb per shkak te gravitetit te saj, rreth saj u formua nje diska. Pjesa me e madhe e materialit eshte terhequr ne drejtim te qendres per te formuar diellin tone, e cili eshte pergjegjes per 99.8% te mases se te gjithe sistemit diellor.

Ashtu si te gjithe yjet, dielli nje dite do te vdesi. Kur dielli te filloj te vdese, do te behet kaq i madh sa do te gllaberoje Merkurin dhe Venusin dhe ndoshta edhe Token. Shkencetaret parashikojne se dielli eshte ne me pak se gjysma e jetes se tij dhe do te zgjase edhe 6.5 miliarde vjet para se te zvogelohet deri sa te behet .

Struktura

Dielli, si yjet e tjere, eshte nje top i gazit. Per sa i perket numrit te atomeve, ajo eshte bere nga 91.0% hidrogjen dhe helium 8.9%. Nga masa, dielli eshte rreth 70.6% hidrogjen dhe 27.4% helium.

Ne thelb, temperatura eshte rreth 27 milion grade Fahrenheit (15 milione grade Celsius), e cila eshte e mjaftueshme per te mbeshtetur bashkimin termoberthamor. Ky eshte nje proces ne te cilin atomet kombinohen per te formuar atomet me te medha dhe ne lirimin e proceseve tronditese te energjise.

Energjia e prodhuar ne thelb te diellit prodhon te gjithe nxehtesin e drites qe dielli leshon. Temperatura bie nen 3.5 milione grade Fahrenheit (2 milione grade Celsius) ne zonen konvektive, ku flluska te medha te plazmes te nxehta levizin lart. Siperfaqja e diellit – pjesa qe ne mund te shohim -eshte rreth 10,000 grade Fahrenheit (5,500 grade Celsius).

Siperfaqja

Siperfaqja e diellit, ne fotosfere, eshte 300-milje-e trashe (500 kilometrash e trashe) , nga te cilat shumica e rrezatimit te diellit shpeton nga jashte. Kjo nuk eshte nje siperfaqe solide si siperfaqet e planeteve. Ne vend te kesaj, kjo eshte shtresa e jashtme e yllit te gazte.

Ne e shohim rrezatimit ose rrezet nga fotosfera e diellit, kur ajo arrin ne Toke rreth tete minuta pasi ajo e lë diellin. Temperatura e fotosferes eshte rreth 10,000 grade Fahrenheit (5,500 grade Celsius).

Atmosfera

Drita e dukshme nga keto rajone te larta eshte zakonisht shume me e dobet per t’u pare kunder fotosferes se ndritshme, por shihet gjate eklipsit total te diellit, kur hena mbulon fotosferes, kromosfera duket si nje rim i kuq rreth diellit, ndersa korona formon nje kurore te bukur te bardhe me plazma, duke formuar forma qe duken si petale lule.

Cuditerisht, temperatura ne atmosferen e diellit rritet me lartesin e saj, duke arritur ne latersi te larta ne 3.5 milionë grade Fahrenheit (2 milione grade Celsius). Burimi i ngrohjes se kurores ka qene një mister shkencor per me shume se 50 vjet.

Potencial per jeten.

Vete Dielli nuk eshte nje vend i favorshem per gjallesat. Por dielli ka bere jeten ne Toke qe te jete e mundur, duke ofruar ngrohtesi dhe energji per organizmat dhe bimet ta perdorin per te formuar bazen e zinxhireve ushqimor.

Henat

Dielli nuk ka ndonje hene; ne vend te kesaj, ajo ka planetet dhe henave e tyre, qe orbitojne diellin

Unaza

Dielli nuk ka unaza.

Ne videon e meposhtme keni te ilustruar dinamiken e diellit per 7 vite, shijojeni!

To view this content we will need your consent to set third party cookies.
For more detailed information, see our cookies page.

Prano cookie-t e palëve të treta

 

[Juno]

Lindja, Formimi, Përbërja e Diellit dhe e vete Sistemit Diellor

Sistemi Diellor u formua nga rënia gravitacionale e një Reje gjigante molekulare 4.568.000.000 vjet më parë. Reja Molekulare ishte rreth disa Light/Years=Vjet/drite e madhe. Rajoni që do formonte Sistemin Diellor, ishte i njohur si mjegullnaje para-diellore. Ajo filloi të shkatërrohej në një disk tjerrje me një diametër të madh dhe të nxehtë, gjithashtu të dendur në qendër. Në këtë pikë, në evolucionin e tij, Dielli është besuar të ketë qënë një yll T Tauri. Brenda 50 milion vjetëve, presioni dhe dendësia e hidrogjenit në qendër të Diellit u bë i madh dhe i mjaftueshëm, që të fillojë fuzionin termobërthamor. Temperatura, norma reagimit, presioni, dhe densiteti i rritur deri në ekuilibër u arrit, luftuar nga forca e tkurrjes gravitacionale. Në këtë pikë Dielli u bë një yll i plotë. Kjo rritje e presionit ndez thelbin/bërthamën. Si rezultat, Dielli është në rritje të ndritshme me një normë prej rreth 10 % çdo 1,1 miliard vjet. Dielli është i përbërë aktualisht me rreth 71,1 % hidrogjen dhe 27,4 % helium dhe pjesa tjetër përbëhet nga sasi të vogla elementesh të rënda. Kjo ndryshon ngadalë me kalimin e kohës, për shkak se Dielli konverton hidrogjenin në helium. Metalet më të bollshme janë të oksigjenit rreth 1 % të masës së Diellit, karboni 0,3 %, neoni 0,2 % dhe hekur 0,2 %. Dielli para konvertimeve masive ishte 71,1 % hidrogjen, 27,4 % helium, dhe 1,5 % metale. Në pjesët e brendshme të Diellit, fuzioni bërthamor ka modifikuar përbërjen në konvertimin nga hidrogjen në helium, kështu që pjesa më intime e Diellit është tani rreth 60 % helium, me bollëk metali të pandryshuar. Rreth 5,4 miliard vite nga tani, hidrogjeni në thelbin e Diellit do të konvertohet krejtësisht në helium, duke i dhënë fund fazës kryesore. Heliumi në bazë të djegies do jetë në një temperaturë shumë të nxehtë, dhe do prodhojë energji shumë herë më të mëdha se sa nga koha e procesit të hidrogjenit. Në këtë kohë, shtresa e jashtme e Diellit do të zgjerohet për afërsisht deri në 260 herë nga diametri aktual. Përfundimisht heliumi do të shterojë vetë në një shkallë shumë më të shpejtë së hidrogjeni, dhe djegia e Diellit me fazën e helium do të jetë shumë më e vogël në krahasim me fazën e djegies së hidrogjenit. Dielli nuk është shumë masiv dhe i mjaftueshëm, dhe reaksionet bërthamorë në bazë do të zvogëlohen. Shtresa e jashtme e tij do të bjere diku larg në hapësirë, dukë bërë që Dielli të humbë pothuajse të gjithë fuqinë e tije. Që nga lindja e tij, ai ka përdorur rreth gjysmën e hidrogjenit në thelbin/bërthamën e vet. Ai do të vazhdojë të rrezatojë edhe për 5 miliardë vjet apo më shumë (edhe pse shkëlqimi i dritës së tij do të dyfishohet në atë kohë). Por në fund ai do të konsumojë të gjithë hidrogjenin dukë e kthyer në helium dhe pastaj të shndërrohet në një gjigant të kuq, dhe do të shpërbëhet dhe zvogëlohet në një yll Xhuxh-Dwarf. Ky fenomen do jetë i detyruar në ndryshime radikalë, të cilat edhe pse të zakonshme nga standardët yjorë, do të rezultojnë në shkatërrimin total të Tokës (dhe ndoshta për krijimin e një mjegullnajë planetarë).

Fusha Magnetikë dhe disa faktorë tjerë

Rajoni mbi kromosferë i quajtur corona-kurorë, shtrihet miliona kilometra në hapësirë, por është e dukshme vetëm gjatë një eklipsi Diellor. Kur Hëna kalon midis Tokës dhe Diellit atëherë kemi të bëjmë me një eklips Diellor. Eklipset janë të dukshme mbi zona të gjëra të Tokës. Eklipset e Diellit ndodhë një herë ose dy herë në vit. Fusha magnetikë e Diellit është shumë e fortë (sipas standardëve tokësorë) dhe shumë e komplikuar. Magnetosfera e tij, (e njohur edhe si heliosfera) shtrihet përtej Plutonit. Përveç ngrohjes dhe dritës, Dielli gjithashtu lëshon një lumë më dendësi të ulët të grimcave të ngarkuara (kryesisht elektronet dhe protonet), e njohur si era Diellorë, e cila përshkon të gjithë sistemin diellor në rreth 450 km/s. Era diellorë dhe grimcat shumë të larta të energjisë hidhen nga shpërthimet Diellorë. Këto grimca ose kjo erë Diellorë e quajtur Solar Storm ose Solar Flare, mund të shkaktojë një efekt dramatik në Tokë dukë rrezikuar ekzistencën e njerëzimit në të ardhmen në planetin tonë.

 

[Juno]

Konstantja diellore.

Konstantja diellore eshte sasia e fuqise qe depozitat e diellit per nje njesi te siperfaqes eshte e ekspozuar direkt ne rrezet e diellit.Kostanjtja diellore eshte e barabarte me rreth 1368 W / m2 (vat per meter katror) ne nje distance prej nje njesi astronomike (AU) nga Dielli (qe eshte afersisht distanca mes tokes dhe diellit).Rrezet e diellit ne siperfaqen e Tokes dobesohen nga atmosfera e Tokes, ne menyre qe me pak energji arrin ne siperfaqe (afersisht 1000 W / m2) , ne kushte te qarta kur Dielli eshte prane zenit.Rrezet e diellit ne krye te atmosferes se Tokes perbehen (nga energjia totale) e rreth 50% te rrezeve infra te kuqe, 40% drites se dukshme, dhe 10% e drites ultravjollce.Atmosfera ne filtra te veçanta perbehet nga mbi 70% te drites diellore ultravjollce , veçanerisht ne gjatesi vale me te shkurter. Rrezatimi diellor ultravjollce jonizues i atmosferes se siperme te asaj pjese te tokes qe eshte e ndricuar nga dielli, krijon kryerjen e jonosferes elektrike.

Ngjyra e Diellit eshte e bardhe, me nje indeks CIE i ngjyrave te hapesires afer (0.3, 0.3), kur shihet nga hapesira apo kur Dielli eshte larte ne qiell. Kur matjet e te gjitha fotoneve te emetuara, Dielli eshte ne te vertete eshte duke emteuar fotone ne pjesen e gjelbër te spektrit. Kur dielli eshte i ulet ne qiell, shperndarja atmosferike e ben diellin te verdhe, te kuqe, portokalli , apo te purpurte. Pavaresisht nga bardhesia e saj tipike, shumica e njerezve mendojne se dielli eshte i verdhe. Dielli eshte nje yll i tipit G2V, me G2 kuptojme- tregon temperaturen e siperfaqes prej rreth 5,778 K (5,505 ° C, 9941 ° F), dhe V-ja, se shumica e yjeve, tregojne sekuencen kryesore.

Intesiteti mesatar i drites se emtetuar ( ose luminance) i Diellit eshte rreth 1.88 giga kandela per meter katror, por kur shihet permes atmosferes se Tokes, kjo eshte ulur ne rreth 1.44 PMP / m2. Megjithatë, luminanca nuk eshte konstante ne te gjithe diskun e Diellit.

 

[Juno]

Vrimat kurore te Diellit

Ky imazhe i diellit i kapur nga Observatori Dinamik Diellor ( SDO) i NASA-s nga 17-19 maji, 2016, tregon nje zone te erret gjigande ne gjysmen e siperme te diellit, e njohur ndryshe si nje vrimë kurorë. Vrimat kurorë jane rajone me densitet te ulet te atmosferes se Diellit,te njohura si Korona. Sepse ato permbajne shumë pak material diellor, ata kane temperatura me te uleta dhe ne kete menyre duken shume me te erreta se rrethinat e tyre. Vrimat kurorë jane te dukshme ne lloje te caktuara te drites extreme ultravjollce, e cila eshte zakonisht e padukshme per syte tane, por eshte ngjyrosur ketu ne vjollce per shikimin me te lehte.

 

[Juno]

Pamje e fushave magnetike te diellit

Ky ilustrim paraqet nje pershkrim te fushave magnetike te diellit mbi nje imazh te kapur nga Observatori Dinamik Diellor i NASA-s me 12 mars, 2016. Mbulesa komplekse e ketyre linjave u jep mundesine shkencetareve te mesojme lidhur me rruget e ndryshimeve magnetike te diellit . Vini re se si fusha magnetike jane te ngjeshura afer njollave te ndritshme te cilat jane te dukshme ne kete imazh te diellit – te cilat jane rajone magnetike te forta aktive – dhe shume prej linjave ketu jane te lidhura nga njeri rajon aktiv tek tjetri.

Kjo harte magnetike eshte krijuar duke perdorur – nje model te fushes magnetike ne atmosferen e diellit ne baze te matjeve magnetike te siperfaqes diellore. Imazhi themelor eshte marre ne gjatesi vale ekstreme ultravjollce ne 171 angstrom. Ky lloj i drites eshte i padukshem per syte tane, por eshte ngjyrosur ketu ne ar.

 

[Juno]

Dielli po shkon drejt minimumit diellor

Dielli yne mund te duket si nje tipar i pandryshueshem ne qiellin tone, por ne fakt eshte shume me i ndryshueshem se sa mund ta mendoni. Tani ai, po shkon drejt periudhes se aktivitetit me te ulet te tij.

Kjo quhet minimumi diellor, kur aktiviteti i Diellit arrin piken me te ulet. Ne shohim me pak flakerima nga toka me teleskop solar apo sic shihen nga anijet se studiojne diellin dhe me pak njolla diellore gjitashtu. Por pse ndodh minimumi i diellit eshte ende nje mister.

Cikli diellor zgjat rreth 11 vjet, pasi Dielli leviz nga maksimumi i tij diellor ne minimum diellor dhe keshtu. Maksimumi i fundit i diellit ishte ne 2014, me nje minimum diellor qe pritet ne 2019 ose 2020. Gjate kesaj periudhe, do te kete shume me pak njolla diellore te dukshme ne Diell dhe me pak flakerima diellore.

Cfare do te thote per ne? Epo, ndoshta nuk do te ndryshoje shume gjera ne toke apo edhe ne klimen. Por ne hapesire, ai mund te shkaktoje ndryshime mjaft dramatike. NASA ka pershkruar se cfare ndodh ne nje video me poshte.

Nje nga efektet qe do te shkaktoje eshte ne orbiten e ulet te Tokes, ku satelitet shpesh duhet te luftojne me terheqjen atmosferike dhe gravitacionale te tokes. Gjate nje minimumi diellor, ka me pak terheqje atmosferike – e cila eshte e mire per satelitet qe mos te futen ne atmosfer, por e keqe per pastrimin e hapesires nga mbeturinat kozmike te lena pas nga satelite.

Ne menyre te vecante, ky fenomen mund te zhvilloje vrima koronare, boshlleqe te medha ne fushen e tij magnetike qe lejojne grimca te shpejta qe levizin nga brenda Diellit te ikun ne hapesire. Kur ata godasin magnetosferen tone, ato mund te shkaktojne efekte te motit hapesinor, si stuhite gjeomagnetike dhe aurora.

“Ne i shohim keto vrima gjate gjithe ciklit diellor, por gjate minimumit diellor, ato mund te zgjasin per nje kohe te gjate – gjashte muaj ose me shume”, tha Dean Pesnell nga Qendra e Fluturimeve Hapesinore Goddard te NASA-s ne video.

Plus, minimumi i diellit mund te jete gjithashtu nje rrezik per astronautet, pasi atmosfera jone lejon penetrimin e rrezeve galaktikore. Keto grimca me energji te larte nga vende te tjera te universit, si supernova, mund te perbejne rreziqe shendetesore.

Sic u permend , ende nuk e dime saktesisht se cfare e drejton ciklin diellor. Ne jemi shume te sigurt se lidhet me fushen magnetike te Diellit.

mare nga science.nasa.gov

 

[Juno]

Revolucioni te pamjes se Diellit.
View attachment 30203
Nisur 13 vjet me pare, me 25 tetor 2006, anijet binjake STEREO te NASA – per shkurte Observatori Diellor per Marreniet Tokesore – na kane dhene pikepamjet te papara te diellit, duke perfshire pamje te plote ne te gjitha drejtimet ne te njejten kohe te yllit tone.Ky lloj i te dhenave te plota eshte çelesi per te kuptuar se si dielli shperthen me gjera te tilla si nxjerrja jashte e kurorave ne mase dhe grimcat energjetike.

To view this content we will need your consent to set third party cookies.
For more detailed information, see our cookies page.

Prano cookie-t e palëve të treta

Te dy observatoret STEREO, te quajtur STEREO-A dhe STEREO-B – – jane derguar nga Toka ne drejtime te kunderta. “STEREO na jep nje pamje shume me te plote te diellit, erave diellore dhe aktivitetit diellor,” tha Terry Kucera, shkencetar i projektit STEREO ne Qendren e Fluturimeve Goddard te NASA-s ne Greenbelt, Maryland.

Misioni kryesor i STEREO eshte projektuar per dy vjet studim, duke observuar diellin dhe mjedisin e hapesires rreth tij, me te cilen pika e seciles prej anijeve do te kishte udhetuar rreth 45 grade (nje te teten e nje rrethi te secilit) larg nga Toka. Ky dizajn misioni ishte revolucionar, qe nga vezhgimet tona te diellit .

https://www.nasa.gov/sites/default/files/styles/side_image/public/thumbnails/image/stereo360-web.gif?itok=zqbiXvU8

Kjo pikepamje e perbere tregon diellin se se ai u shfaq me 31 janar 2011,duke na dhene nje pamje te njekoheshme nga 2 anijet STEREO dhe nga Observatori Dinamik Diellor i NASA’s.Keto 3 kendveshtrime u kane lejuar shkencetareve te kapin pothuajse nje pamje te plote te te gjithe diellit ne te njejten kohe.Koncepti:NASA/STEREO/Goddard
Duke na siguruar me pamje te ndryshme te diellit ne te njejten kohe, STEREO ka ndihmuar shkencetaret te shikojne shperthimet diellore te zhvilluara me kalimin e kohes, dhe u dha atyre perspektiva te shumta se si keto shperthime jane perhapur jashte. Sa me i madh ndarja e dy anijeve nga njeri-tjetri dhe nga Toka, me shume kemi mesuar ne lidhje me diellin dhe ndikimi i saj ne hapesire – duke perfshire edhe pikepamjet e shume prej stuhive me te fuqishme te diellit.

https://www.nasa.gov/sites/default/files/styles/side_image/public/thumbnails/image/stereo-orbits-web.gif?itok=rKkAaZ2-

Ky animacion tregon orbitat e dy sondave STOREO qe nga viti 2006 deri ne 2016.Per shkak te pozicioneve unike te dy anijeve,STEREO u ka dhene shkencetareve nje pamje te papare ndonjehere diellit,duke na ndihmuar te kuptojme yllin tone.Vizualizime:NASA/STEREO/Godddard.
Anija STEREO-A vazhdon te mbledh te dhena. Megjithate, STEREO-B ka hasur nje problem, kur anija iu afrua nje faze te quajtur bashkim superior – kur dielli do te qendronte ne mes anijes dhe Tokes, duke bllokuar te gjitha komunikimet. Gjate testimit ne tetor te vitit 2014 per t’u pergatitur per lidhje studimi, kontakti me stereo-B kishte humbur. Pas gati dy vjeve, ne 21 gusht, 2016, operatoret e misionit arriten te kontaktoni me stereo-B edhe nje here, dhe kane qene ne kontakt me nderprerje qe nga atehere. Ky kontakt ka zbuluar informacione te reja rreth baterise , pozicionin e tij ne hapesire, – dhe operatoret e misionit po vazhdojne te perpiqet te komunikojne me te per te bere studime.
“STEREO kishte perspektiva unike per te kapur nje stuhi jashtezakonisht te fuqishme ne korrik-2012, e cila ishte mjaft e forte sa per te shkaktuar nderprerje serioze te energjise dhe komunikacionit ne toke ne qofte se ajo do i ishte drejtuar planetit tone,” tha Joe Gurman, shkencetar i projekti STEREO ne Goddard.
STEREO eshte nje mision i NASA-s, e cili menaxhohet nga NASA Goddart per Drejtorine e Shkencave te NASA-s ne Uashington. Ajo eshte ndertuar nga Universiti Johns Hopkins ne Laurel, Maryland.